Xung đột vũ trang trong thế kỷ 21: Khi địa chính làm lu mờ giá trị nhân đạo

Trong bối cảnh toàn cầu hoá, các nước đang cố gắng để thiết lập nhiều mối quan hệ bình đẳng để hợp tác, hỗ trợ với nhau cùng phát triển thì trên thế giới vẫn đang tồn tại những cuộc xung đột kéo dài. Những cuộc chiến này không chỉ gây tổn thất vô cùng lớn lao về người và của mà còn đẩy hàng triệu người vào cảnh tha hương, cùng cực và nghèo khổ. Hãy cùng techbook điểm qua những cuộc xung đột làm rung chuyển thế giới và nỗi lo về một cuộc chiến tranh hạt nhân có thể xảy ra bất cứ lúc nào. 

Xung đột Nga- Ukraine

Xung đột Nga- Ukraine được xem là cuộc xung đột kéo dài căng thẳng, kéo theo nhiều bên liên quan và thế giới đang lo ngại về cuộc chiến tranh hạt nhân có thể xảy ra bất cứ lúc nào. 
Nga được biết đến là quốc gia có sức mạnh quân sự hàng đầu thế giới bởi vậy không dễ dàng để cho quốc gia hay thế lực nào có ý định ngấp nghé đến nguy cơ an ninh của họ. Ukraine may mắn nhận được sự hậu thuẫn của Mỹ và các nước thành viên NATO trong cuộc chiến đối đầu với Nga.
Cuộc xung đột Nga- Ukraine bắt đầu từ năm 2022 và đến nay chưa có dấu hiệu chấm dứt mà ngược lại ngày càng trở nên căng thẳng. Hiện cả Nga và Ukraine đều phải đối mặt với tình trạng kiệt quệ về tài nguyên. Bất chấp huy động mọi nguồn lực, mọi sự viện trợ, một số vùng lãnh thổ Ukraine vẫn rơi vào tay quân đội Nga. 
Cuộc chiến lâu dài không đi đến hồi kết khiến nhiều nước khối NATO lung lay với ý định sẵn sàng hỗ trợ Ukraine trong cuộc chiến này. Nhiều quốc gia đã phản đối và không còn thực hiện cam kết chuyển giao vũ khí cũng như quân đội cho Ukraine. 
Thay đổi đặc biệt quan trọng trong xung đột Nga- Ukraine đến từ sự thay đổi trong chính quyền Mỹ khi tổng thống Donald Trump lên nắm chính quyền. Bằng mọi nỗ lực của mình, chính quyền ông Trump đang đưa hai nước dần đi đến nhiều thỏa thuận về lệnh ngừng bắn nhằm đảm bảo an ninh khu vực. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, Ukraine tiếp tục thực hiện nhiều cuộc công kích trên vùng biên giới giữa hai nước, tuy nhiên, tất cả những cuộc tấn công này đều bị quân đội phía Nga đánh chặn hiệu quả.
Chúng ta cùng chờ đợi cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine sẽ đi về đâu khi cả hai quốc gia đang ngày càng lâm vào tình trạng kiệt quệ về tài chính cũng như sự phản đối của những người mong muốn hoà bình.

Cuộc đối đầu giữa TT Nga Putin và TT Ukraine Zelenskyy

Cuộc xung đột tại dải Gaza: Israel với lực lượng Hamas 

Đây được xem là cuộc xung đột dẫn đến những cuộc chiến tàn ác và vô nhân đạo nhất tại Israel từ trước tới nay. Cuộc xung đột bắt nguồn từ cuộc công kích của lực lượng Hamas lên thành phố Gaza xinh đẹp và sầm uất gây thiệt hại vô cùng nghiêm trọng. Cuộc tấn công này đã khiến 1.200 người chết chủ yếu là người Israel và trở thành ngày tồi tệ nhất của người dân nước này. Một ngày sau đó, Israel công bố tình trạng chiến tranh lần đầu tiên kể từ sau năm 1973.
Cuộc chiến bắt đầu với việc Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tiến hành các cuộc không kích vào Dải Gaza, sau đó Israel đã điều động lực lượng bộ binh và xe bọc thép tiến vào vùng lãnh thổ này. Đến tháng 12/2024, cuộc chiến đã cướp đi sinh mạng của hơn 45.000 người Palestine, trong đó phụ nữ và trẻ em chiếm hơn một nửa số thương vong, đồng thời phá hủy hoặc làm hư hại 2/3 số tòa nhà ở Dải Gaza.

Trong bối cảnh Thủ tướng Israel Netanyahu tiếp tục theo đuổi "chiến thắng toàn diện" trước Hamas, hiện không có kế hoạch rõ ràng nào để chấm dứt xung đột ở Gaza. Theo giới phân tích, bước sang năm 2025, cuộc chiến tại Gaza sẽ diễn biến theo hướng phức tạp hơn, đặc biệt là ở các khu vực phía nam và trung tâm của Dải Gaza. Ở phía bắc Gaza, Lực lượng phòng vệ Israel có khả năng sẽ hiện diện liên tục. Mục đích là biến phía bắc Gaza thành vùng đệm và là bệ phóng để có thể tiếp cận nhanh hơn vào các khu vực khác.
Ngoài chiến tranh, đạn pháo và bom mìn, người dân tại Dải Gaza còn đang phải đối mặt với một thảm họa nhân đạo khốc liệt chưa từng có. Điện, nước, lương thực, thực phẩm, thuốc men... đều thiếu hụt nghiêm trọng, dịch bệnh bùng phát, lan rộng khắp nơi. Nhiều người phải ăn cỏ, thức ăn gia súc để duy trì sự sống. Thành phố Gaza tươi đẹp nay đã trở thành đống đổ nát hoang tàn với hơn 100.000 tòa nhà bị phá hủy hoàn toàn, 290.000 tòa nhà bị hư hại nặng, 30 bệnh viện, 150 cơ sở y tế cùng nhiều trường học bị bắn phá và phải tạm ngừng hoạt động, hệ thống y tế và giáo dục bị sụp đổ hoàn toàn. Thiệt hại tại Dải Gaza ước khoảng 18,5 tỷ USD.
Cho đến nay, cuộc xung đột này vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. 

Gaza từ một thành phố xinh đẹp trở thành đống hoang tàn

Bùng phát đảo chính quân sự ở nhiều quốc gia châu Phi

Ngày 26/7/2023, lực lượng quân đội Niger đã tiến hành cuộc đảo chính lật đổ chính quyền của Tổng thống Mohamed Bazoum. Đây là cuộc đảo chính quân sự lần thứ 05 ở Niger kể từ khi nước này giành được độc lập vào năm 1960. Điều đáng nói là, khi “bóng đen” của cuộc đảo chính ở Niger còn đang bao trùm khu vực, thì một cuộc đảo chính quân sự khác đã nổ ra ở Gabon (ngày 30/8/2023), làm rung chuyển châu Phi. Các cuộc đảo chính quân sự bùng phát tại Niger và Gabon là sự tiếp nối “làn sóng” đảo chính liên tục diễn ra trong những năm gần đây. Chỉ tính từ năm 2019 đến nay, từ Sudan (2019, 2021) đến Cộng hòa Chad (2021), Mali (2020, 2021), Guinea (2021), Burkina Faso (2022), quân đội lần lượt lật đổ chính quyền dân sự và lên nắm quyền. Các nhà quan sát cho rằng, các cuộc đảo chính quân sự ở châu Phi vừa là hệ quả của nhiều mâu thuẫn gộp lại, vừa là nguyên nhân gây ra sự bất ổn đối với các nước và toàn bộ châu lục này.
Burkina Faso đã trải qua hai cuộc đảo chính quân sự trong vòng chưa đầy hai năm. Vào tháng 1/2022, Đại úy Paul-Henri Sandaogo Damiba lật đổ Tổng thống Roch Marc Christian Kaboré. Đến tháng 9/2023, Đại úy Ibrahim Traoré lại lật đổ Damiba, cáo buộc ông này thất bại trong việc chống lại các nhóm cực đoan. Trong cuộc đảo chính gần đây, quân đội đã tuyên bố đẩy lùi một âm mưu đảo chính khác, đồng thời tăng cường quan hệ với Nga và rời khỏi ECOWAS.
Ngày 26/11/2023, một nhóm quân nhân và dân thường tấn công các cơ sở quân sự và nhà tù ở Freetown, thủ đô Sierra Leone. Chính phủ đã nhanh chóng kiểm soát tình hình và bắt giữ 60 nghi phạm, trong đó có 37 quân nhân. Tổng thống Julius Maada Bio gọi đây là một "âm mưu đảo chính thất bại" và tuyên bố tình trạng giới nghiêm trên toàn quốc.

Các cuộc đảo chính không ngừng gia tăng ở các nước châu Phi

Sự sụp đổ của chính phủ Syria

Năm 2011, trong bối cảnh làn sóng Mùa xuân Ả Rập lan rộng khắp Trung Đông, người dân Syria xuống đường biểu tình yêu cầu cải cách dân chủ và chấm dứt chế độ độc tài của Tổng thống Bashar al-Assad. Thay vì đối thoại, chính phủ đáp trả bằng bạo lực, đẩy đất nước vào một cuộc nội chiến đẫm máu kéo dài suốt hơn một thập kỷ.
Nội chiến nhanh chóng vượt ra ngoài tầm kiểm soát, với hàng loạt phe phái và lực lượng quốc tế tham chiến. Từng thời điểm, chính quyền Assad chỉ còn nắm giữ khoảng 20–30% lãnh thổ, đối mặt với nguy cơ sụp đổ cận kề. Các thành phố lớn như Aleppo, Homs và Idlib lần lượt rơi vào tay lực lượng đối lập, trong khi tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) trỗi dậy và chiếm một phần lớn miền Đông Syria.
Tình thế chỉ đảo ngược vào năm 2015, khi Nga quyết định can thiệp quân sự trực tiếp. Không quân Nga đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ quân đội Syria tái chiếm các thành phố chiến lược. Cùng lúc, Iran và lực lượng Hezbollah cũng gửi quân và viện trợ, biến Syria thành một “chiến trường ủy nhiệm” của các cường quốc.

Nhờ các đồng minh, chính phủ Syria dần phục hồi và đến năm 2020 đã kiểm soát khoảng 60% lãnh thổ, bao gồm thủ đô Damascus, Aleppo, Homs và đường bờ biển phía Tây.
Chính phủ Assad chưa sụp đổ, nhưng đang tồn tại trong trạng thái "chết lâm sàng" – không kiểm soát được toàn bộ đất nước, bị cô lập quốc tế, kinh tế kiệt quệ và dựa vào ngoại bang để duy trì quyền lực. Sự sống còn của chế độ hiện nay không phải nhờ vào tính chính danh hay năng lực, mà là vì không có lựa chọn thay thế rõ ràng và sự can thiệp phức tạp của các thế lực bên ngoài.

Khung cảnh tại Syria sau sự sụp đổ của chính phủ Bashar al-Assad

Kết Luận

Những cuộc xung đột trên thế giới chứng minh một điều rằng: không phải lúc nào các quốc gia cũng đều lựa chọn biện pháp hoà bình. Bạo lực vũ trang vẫn luôn là một phần tồn tại dai dẳng trong chính trường chính trị thế giới bất chấp quá trình hội nhập hoá hiện nay. 
Những cuộc xung đột này đã gây ra những tổn thất vô cùng to lớn về tài chính và đặt người dân vô tội vào những hoàn cảnh vô cùng khắc nghiệt. Số lượng người dân vô tội bị thiệt mạng trong những cuộc xung đột không ngừng tăng lên nhưng những cuộc chiến ấy vẫn chưa có hồi kết.