AI liệu có thể chiếm hết việc làm của con người hay không?

Sự bùng nổ của AI hiện nay

Năm 1965, giáo sư triết học Hubert Dreyfus đã tuyên bố một cỗ máy không bao giờ đánh bại được con người trong một ván cờ vua. Chỉ 2 năm sau đó, chính học giả này đã bị một máy tính do MIT phát triển chiếu tướng trong một ván cờ.

Tới 1997, máy tính đã đủ tối tân để đánh bại một trong những bộ óc cờ vua vĩ đại nhất - Garry Kasparov. Vào năm 2015, người chơi cờ vây giỏi nhất đã liên tục bị lép vế trước máy tính của Google.

Với sự tiến bộ nhanh chóng về công nghệ những năm gần đây, AI ngày càng lấn sâu vào nhiều lĩnh vực. Sự tiến bộ đáng ngạc nhiên trong các lĩnh vực như robot, in 3D và di truyền đã cho phép máy tính thực hiện các nhiệm vụ của bác sĩ y khoa, kiến trúc sư, nhà soạn nhạc, hoạ sĩ... những công việc mà trước đây chỉ dành cho con người.

Một báo cáo gần đây cho thấy có thể sẽ có hơn 85 triệu người bị mất việc vào năm 2025 vì AI giành lấy việc làm. Đây có lẽ là thông tin chấn động và ảnh hưởng tới nhiều ngành nghề cũng như nhiều nhân lực trong thị trường việc làm trong tương lai. Sự trỗi dậy của AI đang tạo ra cả sự phấn khích và hấp dẫn cho hầu hết mọi người, nhất là những người đứng đầu các doanh nghiệp, xí nghiệp nhưng lại gây lo lắng cho người lao động toàn cầu.

Do đó, đây là hồi chuông cảnh tỉnh cho tất cả mọi người cần phải trang bị lại kỹ năng cũng như kiến thức để có thể “sinh tồn” trong khoảng thời gian sắp tới.

Liệu AI có thay thế một số công việc không? Câu trả lời là “có”. Theo Giáo sư danh dự bộ môn Hệ thống thông tin tại Đại học Quản lý Singapore - ông Steven Miller, sự phát triển của AI đồng nghĩa công nghệ càng ngày có thể đạt nhiều thành tựu hơn và điều đó tất nhiên sẽ tác động đến các chúng ta làm việc.

Ông cho rằng, với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo, máy móc, hệ thống phần mềm và sự kết hợp giữa phần cứng-phần mềm sẽ trở nên mạnh hơn. Do đó, các ứng dụng AI hoàn toàn có khả năng thay thế phần lớn công việc của nhân loại một cách hiệu quả và tốc độ hơn.

Tuy nhiên, loài người không thể bị thay thế

AI được thiết kế để hoàn thành xuất sắc một nhóm nhiệm vụ cụ thể. Chúng hiếm khi có thể thay thế toàn bộ một nghề nghiệp bởi trong hầu hết các trường hợp, những công việc của con người đòi hỏi tính linh hoạt và khả năng thích ứng cao hơn nhiều.

Có những việc làm dễ bị AI thay thế hơn những công việc khác, nhất là những việc làm có tính lặp lại cao hoặc dựa trên các hướng dẫn, quy định cụ thể. Ngược lại, những việc thường xuyên thay đổi, yêu cầu khả năng thích ứng và xử lý linh hoạt thì con người vẫn chiếm ưu thế trước AI.

Bày tỏ quan điểm về điều này, Dimitris Papanikloaou - Giáo sư tài chính tại Trường Quản lý Kellogg thuộc Đại học Northwestern (Mỹ) cho rằng, những việc đòi hỏi yếu tố con người mạnh mẽ - chẳng hạn như bác sĩ trị liệu - đặc biệt khó bị “truất ngôi”. “Rất khó để một ứng dụng AI thay thế loài người trong những công việc yêu cầu cao về kỹ năng giao tiếp giữa các cá nhân” - ông này nhấn mạnh.

Một điều nữa là AI vẫn có những lỗ hổng, chẳng hạn như thông tin sai, có thể tác động tiêu cực đến công việc nếu không được kiểm soát kỹ.

Người ta từng dùng những siêu máy tính để dự đoán tỷ số bóng đá, việc này dựa trên các chỉ số như giá trị cầu thủ, tình hình lực lượng 2 đội, tỷ số đối đầu trước đây giữa 2 đội... để máy tính phân tích và đưa ra kết quả. Tuy nhiên, những yếu tố như điểm rơi phong độ của cầu thủ, hay cảm xúc, tâm lý của những con người trên sân, cả cầu thủ, huấn luyện viên, trọng tài... hay những tình huống may rủi trong trận đấu thì máy tính không thể tính được. Kết quả dự đoán tỷ số, thậm chí kết quả thắng thua của những "siêu máy tính" này thường rất hạn chế.

“Có lẽ mọi người nghĩ AI là một kỹ thuật gì đó cao siêu. Nhưng tôi mong mọi người hiểu được rằng AI cao siêu ở chỗ nó có thể thực hiện được tốt công việc dù không hiểu được ý nghĩa trong việc đó. AI vẫn có những lỗi sai và thường khó phát hiện, đó là điều mà mọi người nên chú ý”, GS Fujimoto - Giám đốc điều hành Công ty Tensor Consulting chuyên nghiên cứu AI cho biết.

Tại Việt Nam, nhiều lãnh đạo doanh nghiệp cho rằng, AI sẽ mang lại giá trị tại nơi làm việc bằng cách tăng năng suất làm việc (35%) hơn là cho rằng AI sẽ thay thế nhân viên (16%); (con số này với các lãnh đạo doanh nghiệp trên toàn cầu với tỷ lệ lần lượt là 31% và 16%).

AI có thể thay đổi cách con người làm việc và dự kiến tạo thêm nhiều công việc mới

AI không chiếm mất công việc của mọi người, nó chỉ thúc đẩy chúng ta chuyển từ công việc máy móc sang các công việc đòi hỏi trí tuệ cao hơn, sáng tạo hơn. Nghĩa là, con người và AI có thể phối hợp ăn ý với nhau ở những điểm còn khiếm khuyết của cả hai, trong khi AI giúp con người thực hiện những công việc máy móc, những hoạt động cụ thể, thì con người sẽ có thêm nhiều thời gian hơn để phát huy khả năng điều hành, cũng như sáng tạo.

Bên cạnh đó, AI cũng tạo ra nhiều công việc mới như quản lý dữ liệu, giám sát, điều hành và nâng cấp AI, hoặc ứng dụng AI vào việc kinh doanh để tạo thêm thu nhập. Trong suốt lịch sử, các đổi mới công nghệ đã nâng cao năng suất của người lao động và tạo ra các sản phẩm và thị trường mới, từ đó tạo ra nhiều việc làm mới trong nền kinh tế.

Giáo sư AI Ashraf Elnagar Elnagar - tại Đại học Sharjah ở UAE chỉ ra rằng ngành công nghiệp AI còn có thể tạo ra việc làm khi bản thân AI đòi hỏi một thị trường mới gồm những người vận hành các hệ thống, bảo trì và sửa chữa chúng. Ngoài ra, các công ty đầu tư vào công nghệ sẽ tiếp tục tuyển dụng nhiều nhân viên hơn do kết quả của sự tăng trưởng kinh doanh.

Tóm lại, người lao động trong thời kỳ 4.0 cần phải chuẩn bị để đối mặt với những cơ hội và thách thức đến từ AI, những người có thể thích nghi với bối cảnh thay đổi vẫn có thể gặt hái thành công. Để chuẩn bị cho tương lai này, người lao động cần liên tục nâng cao kỹ năng của mình và sẵn sàng tiếp nhận các công nghệ mới.